24/7 Support number 0030 2242071755

The Basilica of Agios Stefanos

The Basilica of Agios Stefanos
by Archimandrite Konstantinos Maniotis – Chief of the central church of Kefalos
Translated by Sissy Tsantsaraki
In the beginning of the 4th BC century, with the Mediolana decree, the faith in Christianity declared free and equal with other known religions. This was a real triumph for Christianity. The people had now, though, more praying and pastoring needs because the number of the Christians had been raised and their worship could be enriched. This fact, made them create the first, new and impressive churches, especially in the Palestine area in the beginning (from King Great Constantine and his mother Saint Helen) and in the Holy-Land – Rome- Constantinople area later. These churches were named “Basilicas”, which means all over the world, the church where the King Christ is beloved.

They were found by the Italian professor “Laurenzi” and were rebuilt between 469 and 554 AC and between the two big earthquakes that took place on the island. The second one, actually, was fatal for the Basilica.

The south Basilica which is 22, 85 X 15, 50 meters, is the biggest and the oldest of the whole complex. To built it, people used red, local porous stone. If we see the basement, there must have been a domed pillar, which led to the “Ethrio”. Ethrio, (photo n. 17) was a big rectangular yard, in front of the Basilica’s face, which was surrounded by big granite pillars that were repaired. The Ethrio was used for practical, social and operational needs, especially before the addition of the “Narthikas” in the church. (Narthikas is the first room of the church, where we can usually light our candles and see the first icons. In this room, in the old times, the Christians that had not been baptized yet were listening to the preaching and watching the service up to a certain point).

AgNickolas040703_24

In the center of Ethrio there are ruins of an old source. Its water was used for drinking or cleaning the body and soul, that was happening symbolically.

After the “cleaning” the people were entering in Narthikas. The rest of the people, who had to be taught first, or had done something bad, or were in seine, had to stay in Ethrio.

Because of the lack of space, the Ethrio of Agios Stefanos is built bendy. Its floor is lower than the Narthikas’ floor and the main church’s. So, people sculptured stairs along all the east side of Ethrio.agstef-ruins

Descending these sculptured stairs, we enter in Narthikas, a long and narrow room. The people shouldn’t be able to watch straight what was happening in the “Iero” (the holy place where only the priests are), so they could enter to Narthikas from the left or the right side doors only.

In the centre of the floor of Narthikas, there is a mosaic with two peacocks in the space between the central circle and the square which is around. We can see also in the centre of the complex an eagle with open wings and many other birds in different poses that fill in this circle.

Passing Narthikas we enter through the three gates the main church, the place where all the faiths were gathering for the service. On the main entrance’s floor there is a mosaic sign.

The main characteristics of this kind of church are the line of its length combined with a big depth and height. On the island of Kos, which exists in this area, we can see a lot of Basilicas. The most impressive and well-kept, is based in Agios Stefanos bay, opposite little “Kastri” island. In fact, it is a complex of two Basilicas, built on a rock in a perfect condition.

 

The main church is rectangular and ends in the arch of the Iero. It is separated in three spaces with pillars. The middle one is larger than the side ones. The pillars are made by white marble and have Ionian capitals . The space in between the pillars was added with marble places, some of which we can see today.

The middle space was built higher in order to have more light coming from the side and the middle space’s windows. In the middle space there was a marble pulpit, a part of which, we can see today with its stairs. (photo n. 21). The floor is decorated with a mosaic filled with united wheels.

The Iero is separated from the rest of the main church by the ruins of the Templo (the icon-screen) and is slightly higher, because it is a place only for the priests. In the middle of it, there are marble ruins of “Holy Table” (photo n. 23) which was probably the base where its four legs were based. It is rectangular with an embossed place on its side.

Around the “Holy Table” there are ruins of the “Sinthrono”. The chairs where the priests were sitting having the Bishop in the centre. The Sinthrono has a special meaning because it is showing the great teaching importance of the Bishop who is symbolizing the Christ himself.

Through a door, on the north side of the temple, close to the Narthikas, we enter another Basilica, which bends on the first Basilica’s north wall. (photo n. 15). It is separated in three spaces too, not only with pillars but with rectangular built bases also, which is the only difference between the two Basilicas.

AGIOS-STEFANOS-PLAN

It’s Sinthrono and the basement of the temple is in a good condition. The floor is decorated with a mosaic filled in with geometric and plant complexes. (photo n. 18). At the back of the Iero of the second basilica, at the northeast side of the whole complex, we can see the ruins of the “Baptistirio”. The place where the people were baptized after the teaching procedure.(photo n. 24).

It is almost square, 10,55x 9,45 meters inside. There are corridors around it and is connected with three doors that lead to the north, west and south side of it. The walls are 0,58 m. In the four corners of it, we can see four square pillars, built 0,42×0,42 m. which were basing the low sculptured dome. The floor is covered by marble places, and the corridors by mosaics filled with eight-ray stars showing geometric shapes, plants and birds. There are also wheels with the shape of chain, and wavy line. (photos n. 25,26)

The complex of Baptistirio is communicating with the big Basilica through a door, which opens to the east side of its wall, and with the little one through another door to the east side of its north space.

The font we can see is not unfortunately in good condition. It is built with stones and has marble inside and outside. Inside in the bottom is square, in the middle has eight corners and at the top had probably the shape of a cross. From this cross, we have the west side left today, where we can see two stairs 0,20 and 0,37 m. high. The top of the font is 0,22 m far from the floor. It is 0,22 m thick. Its depth was 0,82m.

Besides the Baptistirio, the complex has also other spaces. Through a deep corridor along the south side of the main temple, people could pass from the Ethrio to the right side room of “diakoniko” and the additional rooms next to the Iero. The diakoniko was a special room, where the people could leave the bread, wine, honey, candles (which are necessary for the ceremonies). These were transferred for the Communion to the Holy Table, which was in front of the Iero. The room that is next to the Iero was used as storage for the equipment of the temple.

Apart the Basilicas of Agios Stefanos, there are also in the north sides of mount Zini, the old Christianic Basilica of Kamari.

It has also three spaces. The middle space is separated from the others by two lines of ten columns each one. This middle space ends to a half-circle arch, at the east side. At the northeast corner of this temple there is an additional half-circle arch building. At the west side of the temple we see the Narthikas which communicates with the spaces with separate entrances. The front wall of the Narthikas is double. We can see first the inside wall and then the outside which was made to support the inside one. The outside one goes on to the south side of the temple, is the south outside wall of a corridor that goes along all the south side of the temple.

The floor is decorated by a multicolored mosaic in a triangle frame. The inlays are in round lines. (photo n.30). We can see mosaics also in the side spaces. There are four types of these mosaics. The three of them are purely geometrical. The fourth one has circles showing worship objects and symbols ( artoforia, fish, anchors etc). It is very impressive to see the double axe in circles, which is a well-known Mycenaean symbol and is never found in a Christian temple again. A stone with a sculptured cross on a circle having on its sides the letters A and Ω (the first and the last letter of the alphabet) and a plate with ancient inscription are very remarkable.

Apart these, there are lots of other monuments, smaller but not always in a good condition allover Kefalos. This fact shows that from the beginning of the fourth century there was a very flourishing and well-organized, pious Christian community in the area. These monuments are a very precious, cultural and spiritual inheritance for the people of Kefalos.
Archimandrite KONSTANTINOS MANIOTIS – Chief of the central church of Kefalos
Translated by Sissy Tsantsaraki
Βιβλιογραφία:
1. . Αντουράκης Γεώργιος : Χριστιανική Αρχαιολογία, Αθήνα 1987.
2. Ορλάνδος Αναστάσιος : Η Ξυλόστεγος Παλαιοχριστιανική Βασιλική της Μεσογειακής Λεκάνης, Τόμ. Α’ και Β’, Αθήνα 1952.
3. Μητροπ. Κω Εμμανουήλ : Εκκλησία Κω Δωδεκανήσου, Τόμ. Α’, βιβλ. Δεύτερο, Αθήνα 1970.
4. Βολανάκης Ιωάν. : Τα παλαιοχριστιανικά Βαπιστήρια της Ελλάδος, Αθή­να 1976.
5. Balducci Hermes : Basiliche Protocristiane e Bizantine on Coo, Ρανία
Η Βασιλική του Αγίου Στεφάνου

του Αρχιμανδρίτη Κωσταντίνου Μανώτη

Στις αρχές του 4ου μ.Χ. αιώνα, με το διάταγμα των Μεδιολάνων (313 μ.Χ.) η χριστιανική πίστη κηρύχτηκε ελεύθερη και ισότιμη με τις άλλες γνωστές τότε θρησκείες. Το κλίμα θριάμβου που επικράτησε στο χώρο της Εκκλησίας και οι νέες λατρευτικές και ποιμαντικές ανάγκες που προέκυψαν με τον εμπλουτισμό της λατρείας και την αθρόα προσέλευση πιστών δημιούργησαν την ανάγκη νέων χώρων λατρείας. Έτσι έχουμε την ίδρυση των πρώτων μεγαλόπρεπων ναών, αρχικά στην Παλαιστίνη (από το Μ. Κων/νο και τη μητέρα του Αγ. Ελένη) και αργότερα σ’ όλο το τρίγωνο Αγίων Τόπων-Ρώμης-Κων/πολης, που ονομάστηκαν Βασιλικές.

Η ονομασία «Βασιλική» είναι μετάφραση του λατινικού όρου «basilica» επιθέτου που προσδιόριζε το ουσιαστικό porticus (=στοά, πόρτα, ναός). Αλλά το λατινικό επίθετο basilicus, a, urn (=βασιλικός, ή, όν) είναι μετά­φραση του ελληνικού επιθέτου Βασιλική (Βασιλική εκκλησία). Συνεπώς από τους ελληνικούς όρους «Βασιλική εκκλησία» προήλθαν οι λατινικοί «basilicus porticus» και τελικά επικράτησε μόνο το επίθετο basilica -Βασιλική- που έγινε ουσιαστικό. Έτσι ο χώρος μέσα στον οποίο λατρευόταν ο Βασιλέας Χριστός ονομάστηκε σ’ ολόκληρο τον κόσμο Βασιλική (εκκλησία).

Τα κύρια χαρακτηριστικά του νέου αυτού τύπου ναού είναι η δρομική κάτοψη, ο άξονας δηλ. του μήκους, και η έξαρση του βάθους και του ύψους. Ο τύπος της Βασιλικής είναι εξέλιξη αρχιτεκτονική κτιρίων που προϋπήρχαν και πρέπει μάλλον να συσχετιστεί περισσότερο με τις ιουδαϊκές συναγωγές και με τα παλιά σπίτια συγκέντρωσης των Χριστιανών αλλά και με τα «Μαρτύρια» και τα νεκρικά παρεκκλήσια των κατακομβών.

Το νησί της Κω έχει (λόγω της θέσης του στο εσωτερικό του τριγώνου Παλαιστίνη-Ρώμη-Κων/πολη) να παρουσιάσει πλήθος από Παλαιοχριστιανικές Βασιλικές.

Απ’ όλες τις Βασιλικές που ανακαλύφτηκαν από την αρχαιολογική σκα­πάνη στο νησί η μεγαλοπρεπέστερη και πιο άρτια διατηρημένη είναι η Βασιλική του Αγίου Στεφάνου, που βρίσκεται κοντά στον ισθμό της Κεφάλου, «εις γραφικωτάτην παρά την θάλασσαν (γήινην) γλώσσαν» κατά τον καθ. Αναστ. Κ. Ορλάνδο, ακριβώς απέναντι από τη νησίδα Καστρί. Στην πραγματικότητα πρόκειται για σύμπλεγμα δύο Βασιλικών που είναι χτισμένες πάνω σε βράχο και διατηρούνται σε άριστη κατάσταση (σχεδιάγραμμα).

Η αποκάλυψη τους οφείλεται στον Ιταλό καθηγητή Laurenzi και η ανοικοδόμηση τους υπολογίζεται μεταξύ του 469 και 554 μ.Χ., μεταξύ δηλ. των δύο μεγάλων καταστρεπτικών σεισμών που έπληξαν το νησί, από τους οποίους ο δεύτερος υπήρξε μοιραίος για το μνημείο.

Σύμφωνα με τον καθ. Ορλάνδο που μελέτησε το μνημείο η πρόσβαση σ’ αυτό γινόταν κυρίως από τη θάλασσα αλλά και από την αμμώδη ξηρά.

Η νότια Βασιλική (φωτ. 16) διαστάσεων 22,85 χ 15,50 μ. είναι μεγαλύ­τερη και προγενέστερη της άλλης. Οι τοίχοι ολόκληρου του συγκροτήματος είναι κατασκευασμένοι από ντόπιο κοκκινωπό πωρόλιθο. Αν κρίνει κανείς από τα διασωθέντα θεμέλια της Βασιλικής πρέπει να υπήρχε κάποιος θολωτός πυλώνας που οδηγούσε στο «Αίθριο». «Αίθριο» (φωτ. 17) ονομάζεται η ορθογώνια αυλή μπροστά από την πρόσοψη της Βασιλικής που περιστοιχίζεται από γρανιτένιους κίονες (κολώνες) μερικοί από τους οποίους έχουν αναστηλωθεί. Το «Αίθριο» εξυπηρετούσε πρακτικούς και κοινωνικούς σκοπούς, και πριν από τη διαμόρφωση του νάρθηκα, και λειτουργικούς. Στο κέντρο του «Αίθριου» υπάρχουν λείψανα περίοπτης φιά­λης (βρύσης) που υπήρχε πάντα στις Βασιλικές προκειμένου να καλύπτονται οι ανάγκες των πιστών σε πόσιμο νερό αλλά και για την κάθαρση τη σωματική και ψυχική που γινόταν με το συμβολικό νήψιμο.

Μετά τη διαδικασία της κάθαρσης οι πιστοί εισέρχονταν στο «Νάρθηκα» ενώ στο «Αίθριο» παρέμεναν οι κατηχούμενοι, οι «προσκλαίοντες» (αυτοί που τους είχε επιβληθεί εκκλησιαστικό επιτίμιο) και όσοι έπασχαν από φρενοβλάβεια (χειμαζόμενοι).

ag-stefanos

 

Λόγω της έλλειψης χώρου το ορθογώνιο αίθριο τη

Ανεβαίνοντας τα λαξευτά σκαλοπάτια ερχόμαστε στο νάρθηκα, που εί­ναι στενός και επιμήκης χώρος με εγκάρσια διάταξη στον κύριο άξονα του κτιρίου. Επειδή οι πιστοί δεν έπρεπε να βλέπουν «απευθείας» όσα γίνονταν στο ιερό βήμα η είσοδος από το αίθριο στο νάρθηκα γίνονταν από τις δύο πλάγιες πόρτες που υπάρχουν.ς Βασιλικής του Αγί­ου Στεφάνου είναι τοποθετημένο πλαγιαστά. Επειδή το δάπεδο του αίθριου βρίσκεται εδώ σε χαμηλότερη στάθμη από το δάπεδο του νάρθηκα και του κυρίως ναού, η πρόσβαση σ’ αυτούς τους χώρους γινόταν με βαθμίδες (σκαλοπάτια) που είχαν λαξευθεί σ’ όλο το μήκος της ανατολικής πλευράς του αίθριου.

Στο κέντρο του δαπέδου του νάρθηκα υπάρχει ψηφιδωτή παράσταση δύο παγωνιών, στα κενά που σχηματίζονται μεταξύ κεντρικού κύκλου και του τετραγώνου που τον περιβάλλει, καθώς και παράσταση αετού με ανοι­χτά φτερά στο κέντρο του πλέγματος που διακοσμεί τον παραπάνω κύκλο. Το όλο σύμπλεγμα συμπληρώνουν παραστάσεις πτηνών σε διάφορες στάσεις.

Αμέσως μετά το νάρθηκα ερχόμαστε μέσα από τις τρεις πύλες στον «Κυρίως ναό», στο χώρο δηλαδή που γίνονταν οι συγκεντρώσεις των πι­στών για τη συμμετοχή τους στη θεία λατρεία. Στο δάπεδο της κεντρικής εισόδου υπάρχει ψηφιδωτή επιγραφή.

Ο κυρίως ναός έχει σχήμα ορθογώνιο και καταλήγει στην αψίδα του Ιερού. Είναι τρίκλιτος, δηλ. έχει δύο κιονοστοιχίες οι οποίες τον διαιρούν σε τρία μέρη, τα κλίτη, από τα οποία το μεσαίο είναι πλατύτερο των δύο πλαγίων. Οι κίονες (κολώνες) είναι κατασκευασμένες από λευκό μάρμαρο και έχουν ιωνικά κιονόκρανα με επίθυμα. Το κενό μεταξύ των κιόνων κλεινόταν κάτω με μαρμάρινες ανάγλυφες πλάκες (θωράκια) λεί­ψανα των οποίων σώζονται και σήμερα.

Το μεσαίο κλίτος ασφαλώς θα είχε μεγαλύτερο ύψος από τα δύο πλά­για, αφού αυτή η τεχνική ήταν συνηθισμένη προκειμένου να εξασφαλίζεται καλύτερος φωτισμός τόσο από τα παράθυρα των πλευρικών κλιτών όσο και από τα παράθυρα-φωταγωγούς του μεσαίου υπερυψωμένου κλίτους. Στο μέσο ή λίγο πλάγια του μεσαίου κλίτους υπήρχε μαρμάρινος άμβωνας του οποίου σώζεται μεγάλο κομμάτι με λαξευμένα σκαλοπάτια. Το δάπεδο του κυρίως ναού είναι διακοσμημένο με ψηφιδωτούς συμπλεκόμενους σηρικούς τροχούς.

Το «Ιερό Βήμα» ή «πρεσβυτέριο» χωρίζεται από τον κυρίως ναό με τα υπολείμματα του μαρμάρινου φράγματος (τέμπλου). Είναι ελαφρά υπερυψωμένο σε σχέση με τον κυρίως ναό, γιατί είναι χώρος προορισμένος για τον ιερό κλήρο. Στο κέντρο του Ιερού Βήματος βλέπουμε το μαρμάρινο απομεινάρι της «Αγίας Τράπεζας», που προφανώς είναι η κάτω πλάκα πάνω στην οποία στηρίζονταν τα τέσσερα πόδια της (κιονίσκοι). Είναι ορθογωνίου σχήματος με ανάγλυφο πλαίσιο στα πλάγια.

Γύρω από την Αγία Τράπεζα σε σχήμα θεατροειδές βρίσκονται τα ίχνη του «Συνθρόνου». Είναι οι θέσεις των πρεσβυτέρων με τον Επίσκοπο στο κέντρο. Το σύνθρονο έχει μεγάλη σπουδαιότητα γιατί είναι το σύμβολο της κηρυκτικής, βασιλικής και ιερατικής ιδιότητας του Επισκόπου ο οποίος ει­κονίζει το Χριστό.

Με μια πόρτα που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του ναού, κοντά στο νάρθηκα περνάμε σε άλλη μικρότερη Βασιλική που ακουμπά στο βόρειο τοίχο της πρώτης. Είναι και αυτή τρίκλιτη, με τη διαφορά ότι οι κιονοστοιχίες που χωρίζουν τα κλίτη μεταξύ τους αποτελούνται από κίονες που εναλλάσσονται με πεσσούς (ορθογώνια κτιστά στηρίγματα).

AgiosStefanos

Σε καλή κατάσταση έχει διατηρηθεί το σύνθρονο και τα θεμέλια του τέμπλου. Το δάπεδο είναι διακοσμημένο με ψηφιδωτές γεωμετρικές και φυτικές παραστάσεις (φωτ. 18). Ακριβώς πίσω από την κόγχη του ιερού της δεύτερης αυτής Βασιλικής και βορειοανατολικά του όλου συγκροτήματος βλέπουμε τα ερείπια του «Βαπτιστηρίου». Είναι ο χώρος που γίνονταν οι βαπτίσεις μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας της κατήχησης. Το σχήμα του είναι σχεδόν τετράγωνο με διαστάσεις εσωτερικά 10,55 x 9,45 μ. Το «φωτιστήριο» (ιδιαίτερος χώρος των βαπτίσεων) είναι επίσης τετράγωνο και περιβάλλεται από όλες τις πλευρές του από ορθογώνιους δια­δρόμους με τους οποίους επικοινωνεί με τρεις πόρτες στη βόρεια, δυτική και νότια πλευρά του. Οι τοίχοι του φωτιστηρίου έχουν πλάτος 0,58 μ. Στις τέσσερις γωνίες του υπάρχουν τέσσερεις χτιστοί πεσσοί τετράγωνοι, με διαστάσεις 0,42 x 0,42 μ. που στήριζαν ασφαλώς τα τόξα του χτιστού χαμηλού ημισφαιρικού τρούλλου. Το δάπεδο του φωτιστηρίου καλύπτεται από μαρμάρινες πλάκες, ενώ τα δάπεδα των διαδρόμων που το περιβάλλουν καλύπτονται με ψηφιδωτές παραστάσεις οκτάκτινων αστεροειδών σχημάτων και μεταξύ τους υπάρχουν τετράγωνα ορθά και κατά κορυφή, που περιέχουν γεωμετρικές και φυτικές διακοσμήσεις ή πτηνά. Υπάρχουν επίσης σηρικοί τροχοί που διανθίζονται με σχήματα αλυσοειδούς ταινίας, τόξου της ίριδος και κυματοειδούς ταινίας.

Το συγκρότημα του Βαπτιστηρίου επικοινωνεί άμεσα τόσο με τη μεγάλη Βασιλική με πόρτα που ανοίγει στο ανατολικό τμήμα του τοίχου της, όσο και με τη μικρότερη με άλλη πόρτα στην ανατολική πλευρά του βορείου κλίτους της.

Η κολυμβήθρα που βρίσκεται στο μέσο του φωτιστηρίου δε διατηρείται δυστυχώς σε καλή κατάσταση. Αυτή είναι χτισμένη με πέτρες και κορασάνι και έχει εσωτερικά και εξωτερικά μαρμάρινη επένδυση. Εσωτερικά στο κατώτερο τμήμα της έχει σχήμα τετραγώνου, στη μέση διαμορφώνεται ο­κταγωνική και στο πάνω τμήμα της ήταν πιθανώς σταυροειδής. Αυτού του υποτιθέμενου σταυρού διατηρείται το δυτικό σκέλος στο οποίο υπάρχουν δύο σκαλοπάτια ύψους 0,20 και 0,37 μ. Τα χείλη της κολυμβήθρας απέχουν από το δάπεδο κατά 0,22 μ. και το πάχος τους είναι 0,22 μ.. Το βάθος της ήταν 0,82 μ..

Εκτός από το Βαπτιστήριο το σύμπλεγμα διαθέτει και άλλους χώρους (προσκτίσματα). Έτσι, μέσα από ένα μακρύ διάδρομο σ’ όλο το μήκος της νότιας πλευράς του κυρίως ναού μπορούσε κανείς να περάσει από το αίθριο στο αμέσως δεξιά αψιδωτό διαμέρισμα του «διακονικού» και στα βοηθητικά διαμερίσματα που βρίσκονται πλάγια από το ιερό. Το διακονικό είναι το ιδιαίτερο διαμέρισμα στο οποίο τοποθετούσαν οι πιστοί τις προσφορές (άρτο, οίνο, μέλι, κερί κλπ.) από τις οποίες οι διάκονοι μετέφεραν τις απαραίτητες για τη Θ. Λειτουργία στην τράπεζα της προθέσεως η οποία υπήρχε μπροστά από το Ιερό Βήμα. Το διαμέρισμα που βρίσκεται δίπλα στο ιερό χρησίμευε προφανώς σαν σκευοφυλάκιο όπου φυλάσσονταν τα ιερά σκεύη και τα λατρευτικά αντικείμενα του ναού.

Εκτός από το συγκρότημα των Βασιλικών του Αγίου Στεφάνου υπάρχει στην περιοχή της Κεφάλου και συγκεκριμένα στους βόρειους πρόποδες του Ζηνιού, η παλαιοχριστιανική Βασιλική του Καμαρίου
Είναι και αυτή τρίκλιτη καθώς το κύριο (κεντρικό) κλίτος χωρίζεται α­πό τα πλευρικά κλίτη με δύο κιονοστοιχίες των δέκα κιόνων η κάθε μία.· Αυτό το κεντρικό κλίτος καταλήγει στο ανατολικό άκρο σε ημικυκλική αψίδα. Στη βορειοανατολική γωνία αυτής της εκκλησίας εφάπτεται μια πρό­σθετη ημικυκλική αψιδωτή κατασκευή. Στο δυτικό άκρο του ναού βρίσκε­ται ο «Νάρθηκας» με τον οποίο επικοινωνούν τα κλίτη με χωριστές εισόδους. Ο μπροστινός τοίχος του νάρθηκα είναι διπλός. Διακρίνεται ο πρωταρχικός τοίχος και ένας δεύτερος που κτίστηκε εξωτερικά για ενίσχυση του πρώτου. Αυτός ο εξωτερικός τοίχος που συνεχίζεται στη νότια πλευρά της Εκκλησίας αποτελεί το νότιο εξωτερικό τοίχο ενός διαδρόμου που πορεύεται σ’ όλο το μήκος της νότιας πλευράς του ναού.

Η διακόσμηση του δαπέδου του κεντρικού κλίτους αποτελείται από έ­ναν πολύχρωμο ψηφιδωτό τάπητα που τον περιβάλλει τριζωνικό πλαίσιο. Οι ψηφίδες του μωσαϊκού διατάσσονται σε γραμμωτές δεσμίδες που διαγράφουν κύκλους με την ελικοειδή διαπλοκή τους. Ψηφιδωτά υπάρχουν και στα πλευρικά κλίτη. Οι τύποι των μωσαϊκών αυτών είναι τέσσερις. Οι τρεις απ’ αυτούς είναι αμιγώς γεωμετρικοί. Ο τέταρτος αποτελείται από κύκλους μέσα στους οποίους εικονίζονται λατρευτικά αντικείμενα και σύμβολα (αρτοφόρια, ψάρια, άγκυρες κ.ά.). Έκπληξη προκαλεί ο περικλεισμένος σε κύκλους διπλός πέλεκυς, που είναι γνωστό Μυκηναϊκό σύμβολο και παρόμοιο του δεν έχει βρεθεί σε χριστιανικό ναό. Αξιοσημείωτα ευρήματα είναι επίσης και μια πέτρα με λαξεμένο πάνω σε κύκλο σταυρό από τα άκρα του οποίου κρέμονται τα γράμματα Α και Ω, καθώς και μια πλάκα με αρχαία επιγραφή.

Η ύπαρξη αυτών των μνημείων καθώς και άλλων μικρών και όχι καλά διατηρημένων που είναι διάσπαρτα σ’ όλη την περιοχή της Κεφάλου δεί­χνουν ότι ήδη από τις αρχές του τετάρτου αιώνα μ.Χ. υπήρχε στην περιοχή οργανωμένη και ακμάζουσα χριστιανική κοινότητα διακρινόμενη για την ευσέβεια της. Τα μνημεία αυτά αποτελούν για τους σημερινούς Κεφαλιανούς μια πολύτιμη πολιτιστική και πνευματική παρακαταθήκη.

ΑΡΧΙΜ. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΜΑΝΙΩΤΗΣ
Βιβλιογραφία:
1. Αντουράκης Γεώργιος : Χριστιανική Αρχαιολογία, Αθήνα 1987.
2. Ορλάνδος Αναστάσιος : Η Ξυλόστεγος Παλαιοχριστιανική Βασιλική της Μεσογειακής Λεκάνης, Τόμ. Α’ και Β’, Αθήνα 1952.
3. Μητροπ. Κω Εμμανουήλ : Εκκλησία Κω Δωδεκανήσου, Τόμ. Α’, βιβλ. Δεύτερο, Αθήνα 1970.
4. Βολανάκης Ιωάν. : Τα παλαιοχριστιανικά Βαπιστήρια της Ελλάδος, Αθή­να 1976.
5. Balducci Hermes : Basiliche Protocristiane e Bizantine on Coo, Ρανία 1936.

One Reply to “The Basilica of Agios Stefanos”

You must be logged in to post a comment.